(Dıalectıc Logıc) 1. Tarşma, münazara mantığı, ilm-İ
cedel.
2. Tez,
antitez ve sentez üçlüsünün sürekli bir sarmal halinde hareket etmesi esasına
dayanan mantık. Diyalektik mantığa göre tez İle bir olay, olgu ya da süreç
olumlanır, tez her zaman dolaysızdır, ya da doîaysızhkla belirlenir. Antitez
tezin olumsuzlanmasiyla' elde edilir, yani dolayımla belirlenir, fakat tezin
basit bir değillemesi de değildir. Sentez ise tez ve antitezin çatışmasının
yeni bir teze dönüşmesidir. Sentezde dolayım, yeni bir dolaysızhkta erir,
çelişme aşılmış olur. Tez ve antitez sentezde korunarak aşılır; bu, geri
döndürülemez bir süreçtir. Öte yandan formel mantığın tersine, diyalektik
mantığa göre birşey hem kendisidir, hem de kendisinden başka birşeydir; başka
bir deyişle herşeyin yapısında hem o şeyi kendisi olmaya, hem de başka bir şey
olmaya zorlayan çelişik özellikler vardır. Nicel birikimler, belirli bir
yoğunlaşma düzeyinden so a nitel dönüşümlere yolaçarlar. Bkz formel mantık.
|