(Pattern Varıables) Değişik
toplumlarda görülen davranış biçimlerinin temel özelliklerini yansıtacak bir
ideal tip meydana getirmek amacıyla oluşturulan davranış kalıpları. T. Parsons
ve E. A. Shils tarafından geliştirilen bu kalıp değişkenler geniş uygulama
alanına sahip olmakla beraber daha çok modern ve geleneksel toplumlardaki davranış
biçimlerinin farklılığını göstermek üzere kullanılmaktadırlar. Birer ikili
şeklinde ifade edilen sözkonusu kalıp değişkenler beş grupta toplanmaktadır.
1.
Evrensellik-Özellik (Uni-versalism-Partİcularism): Bireyler davranışlarında ya
evrensel, genel kabul gören, belirli kişi ve durumlara Özgü olmayan değerlere
ya da kişisel yargılarına uyarlar. Bu kalıp değişken bir sosyal kategoride yer
alan bireyin o kategoriye ait olmayan özelliklere de sahip olması durumunda
farklı muamele görüp görmediğini ifade eder.
2.
Başan-Nitelik (Achievemeni-Asc-ription): İnsanlar diğer insanlara, ya onların
bizzat yaptıklarına bakarak, ya da cinsiyetlerine, sahip oldukları unvan, mal
veya statüye bakarak davranmaktadırlar.
3. Duygusal
Taraisızlık-Duygusallık (Affective Neutralİty-Affectivity): İlişkiler ya tarafsız,
rasyonel ya da duygusal gerekçelere dayanır.
4. Yaygın İlgi-Özel
İlgi (Diffuseness-Specifity): Toplumsal ilişkiler ya karşılıklı çok yönlü ve
birbirine bağlı yüzlerce ilişki halkası biçiminde, ya da tamamen dar bir
çerçevede ve birebir bir karşılıklılık ilişkisi biçiminde tasavvur edilirler.
5. Toplumsal
Kişisellik (Coîlective Orientation-Self Orientation): Davranışlar ya kişisel
çıkar, ya da grup veya toplumsal çıkarlara göre biçimlenir.
|